Project AIMSS’in iki temel amacı bulunmaktadır. Birinci amaç, nitel ve nicel yöntemler kullanarak, kültürel bir bakış açısıyla kötü muamele türlerini tanımlamak, özgün, psikometrik kalitesi yüksek ölçüm araçları geliştirmek ve kötü muamele türlerinin yaygın sonuçlarının saptamaktır. Projenin ikinci amacı ise iş yerinde kötü muamele türlerine ilişkin çalışan ve yöneticilerin farkındalığını artırmaya yönelik, önleyici bir müdahale programı geliştirmek ve bu programın etkililiğini test etmektir. Projenin amaçları doğrultusunda yürütülen çalışmalar beş aşamada tamamlanacaktır. Mart 2019 itibarı ile ilk iki aşama tamamlanmış, üçüncü aşama çalışmaları başlamıştır.
Aşama 1: Odak Grubu Çalışmaları
Projenin ilk aşaması olan odak grubu çalışmalarının amacı odak gruplarıyla görüşmeler yaparak farklı kötü muamele türlerini temsil eden davranış örneklerini belirlemektir. Bu amaç doğrultusunda Odak gruplarına yöneltilecek mülakat soruları hazırlanmış ve odak grup katılımcılarına görüşme öncesi uygulanacak, açık uçlu sorulardan oluşan bir anket geliştirilmiştir. Odak grubu katılımcılarının, çalışılan sektör, yaş grubu, hizmet süresi, eğitim düzeyi, statü, iş türü, yaşanan şehir gibi değişkenler temelinde çeşitlilik arz etmesine önem verilmiştir. Odak grubu özellikleri Tablo 1’de sunulmaktadır.
Tablo 1
Odak Grubu Özellikleri
| Şehir | Odak Grubu Sayısı | Odak Grubu Kompozisyonu | Odak Grubu Tarihleri |
|---|---|---|---|
| Ankara | 3 | 1 kadın, 1 erkek, 1 karma | 17-18 Ocak |
| İzmir | 3 | 1 kadın, 1 erkek, 1 karma | 24-25 Ocak |
| İstanbul | 3 | 1 kadın, 1 erkek, 1 karma | 31 Ocak-1 Şubat |
| Bursa | 2 | 1 kadın, 1 erkek | 8 Şubat |
| Van | 2 | 1 kadın, 1 erkek | 15 Şubat |
| Gaziantep | 2 | 1 kadın, 1 erkek | 22 Şubat |
Odak gruplarının ve gruplar öncesi uygulanan anketin içerik analizleri sonunda farklı kötü muamele türlerini temsil eden davranış örnekleri belirlenmiştir. Bu aşama sonunda, tespit edilmiş olan davranış örnekleri temsil ettikleri alt boyutlar, alt boyutlarda temsil ettikleri kötü muamele türleri altında toplanmıştır.
Bu aşamada tespit edilmesi öngörülmüş olan ve ilgili alanyazında yaygın çalışılan beş kötü muamele türünden (iş yeri nezaketsizliği, mobbing/iş yerinde psikolojik taciz (İPT), istismarcı yöneticilik, cinsiyetçilik ve cinsel taciz) bağımsız olarak iki ayrı kötü muamele türü daha tespit edilmiştir. Bunlar Genel Ayrımcılık ve Kurumsallaşmış Kötü Muamele olarak isimlendirilmiştir. Genel Ayrımcılık, cinsiyet dışında kalan ve gözlenebilir (örn. yaş, medeni durum) ve gözlenemeyen (örn. politik görüş, cinsel yönelim) özellikler temelinde yaşanan ayrımcılığı temsil eden bir kötü muamele türü olarak belirlenmiştir. Kurumsallaşmış Kötü Muamele ise çalışanların diğer çalışanlar ya da amirleri tarafından maruz kaldıkları muamelelerin ötesinde, kurumsal politikalar ve prosedürler tarafından temsil edilen ve kurum iklimini belirleyen bir kötü muamele türü olarak ortaya çıkmıştır (örn. çalışma şartlarının olumsuzluğu, çalışanların mahremiyetinin ihlali).
Bu aşama sonunda her bir kötü muamele türü evrensel olarak nitelendirilebilecek alt boyutların yanı sıra, kültüre özgü bazı alt boyutlar da tespit edilmiştir. Örneğin, Cinsel Taciz kötü muamele türü için kültüre özgü bir alt boyut olarak “Babacanlık Maskesi Altında Taciz” alt boyutu, İşyeri Nezaketsizliği kötü muamele türü için de “Kıyaslama Yoluyla Kötü Hissettirme” alt boyutu tespit edilmiştir.
Aşama 2: Birinci Pilot Çalışma
Aşama 1 sonunda tespit edilmiş olan her bir kötü muamele türü altında yer alan alt boyutların kapsadığı davranış örneklerinden yola çıkarak söz konusu alt boyutları temsil eden maddeler geliştirilmiş ve bu süreç sonunda yedi kötü muamele türünün her bir alt boyutu için madde havuzları oluşturulmuştur. Bu madde havuzları ilgili alanyazını da dikkate alarak birkaç iterasyondan geçirilmiş ve yedi kötü muamele türünü ölçmeyi hedefleyen yedi ölçek Birinci Pilot Çalışma için hazır hale getirilmiştir. Birinci Pilot Çalışmanın amacı, geliştirilen ölçeklerin temel psikometrik özelliklerinin değerlendirilmesi ve ölçeklerin nihai hallerine getirilmesidir. Pilot çalışmaya dahil edilen ölçekler, alt boyut sayıları ve örnek maddeler aşağıdaki tablolarda sunulmuştur.
